„Syzyfowe prace” to powieść o problemach dorastania i edukacji w kraju pozostającym pod zaborami, z elementami własnych doświadczeń pisarza. Nie jest to jednak typowa powieść autobiograficzna, ponieważ wiele faktów w niej przedstawionych jest wyłącznie dziełem wyobraźni pisarza.
Wiele miejsca w powieści poświęcone jest metodom wynarodawiania Polaków, wskazane są m.in. następujące sposoby:
- podważanie autorytetu nauczycieli Polaków,
- wprowadzenie języka ojczystego jako przedmiotu dodatkowego,
- zakaz mówienia po polsku,
- fałszowanie historii Polski,
- ośmieszanie Polaków,
- specjalne traktowanie niektórych uczniów (zaproszenia do teatru).
Pisarz określił swą powieść jako współczesną, ludziom żyjącym w czasach jej wydania (1898). Dla współczesnych czytelników nie jest to oczywiście utwór taki, jak dla tamtych pokoleń. Określić go można jako powieść społeczno-obyczajową, zawierającą elementy autobiograficzne z życia Żeromskiego.