CZAS AKCJI
- lata 60. XiX wieku.
MIEJSCE AKCJI
- miejscowość Pułtusk,
- zabór rosyjski,
- miejska szkoła powiatowa,
- stancje uczniowskie,
- różne miejsca w mieście (rzeka, ogód, pustelnia).
BOHATEROWIE
- Witold Sprężycki, główny bohater, prymus, chłopak o bogatej wyobraźni, doskonały recytator, wrażliwy, pomysłowy, marzyciel, poważnie w pewnym okresie chorował, brzydził się kłamstwem, ambitny, marzyciel.
- Bronek Dembowski, przyjaciel Witka, troskliwy, oddany.
- Hefajstos, klasowy artysta, świetnie temperuje pióra z a bułki, wiecznie głodny, zmarł przed czwartą klasą.
- Księżopolczyk „Zabacuł”, syn ubogiego szlachcica, pomagał ojcu w gospodarce, starszy od kolegów, osobiały, nietowarzyski, przezwisko pochodzi od gwarowej odpowiedzi nauczycielowi (zabacułem = zapomniałrem), przerwał naukę z powodu choroby, niestety zmarł.
- Kucharzewski, klasowy olbrzym, podziwiany za siłę, słaby uczeń bohater, uratował życie Piotrusiowi i Kozłowskiemu, co uznał za zachowanie normalne, skromny, deklamował poezję zadowalając profesora Skowrońskiego.
- Piotruś Mieszkowski, mieszka na stancji uu Wojcieszkowej, na Starym Mieście, przyjaciel Kozłowskiego, bał się wody, nie umiał pływać, mógł utonąć.
- Wojtek Krystek, syn stolarza, poczciwy, rozlazły, miał wiedzę na temat wyrobu szaf, krzeseł, malo zdolny, ale ambitny, spał w stojącej w warsztacie trumnie ze względu na ciasnotę w domu.
- Profesor Jastrebow, uczył rosyjskiego, nielubiany przez wszystkich, usypiał na zajęciach, wszystkim stawiał trójki, podczas odwiedzin Sprężyckiego był kompletnie pijany i miał niesamowity wyraz twarzy.
- Profesor Salamonowicz, ruchliwy, niespokojny, wizytował stancję Pórzyckiej, bezlitosny, ciągle w pośpiechu.
- Profesor Skowroński, uczył polskiego, człowiek starej daty, starszy pan, miał siwe włosy, wzruszał się podczas recytacji utworów elegijnych, lubił swych uczniów, pożyczał im książki, uwielbiał twórczość Krasickiego, Karpińskiego, Kniaźnina, Dmochowskiego.
PROBLEMATYKA
- Książka ma 18 rozdziałów.
- Przedstawia szkolne życie uczniów w XiX wiecznej szkole.
- Czytelnik poznaje radości, smutki i psoty uczniowskie.
- Chłopcy reprezentują różne klasy społeczne.
- Nauczyciela to także szeroki wachlarz postaci.