Zdania podrzędne, oznaczające warunek, łączą się ze zdaniami nadrzędnymi za pomocą spójników: „jeżeli”, „jeśli”, „gdyby”, „żeby”, „kiedy”.

Orzeczenie zdania podrzędnego warunkowego może być wyrażone za pomocą:

A.

Form trybu przypuszczającego (po spójnikach jeśliby, gdyby, żeby partykuła -by nie występuje przy formie czasu przeszłego czasownika, gdyż zawarta jest w spójniku, do którego może też dołączać sie końcówka osobowa czasownika):

• Jeślibym wygrała w totka, pełniłabym marzenia bliskich.
• Nie postępowalibyście tak, gdybyście znali ich sytuację.
• Gdybyś przyszedł do mnie, zobaczyłbyś nowe mieszkanie.

B.

Form trybu oznajmującego we wszystkich czasach:

• Jeśli przyjdziesz do mnie, poznasz moich rodziców.
• Jeśli kucam, boli mnie mocniej.
• Jeżeli się pomyliłem, nauczyciel mnie poprawił.
• Musimy się spieszyć, jeśli chcemy skończyć te prace.
• Żeby kózka nie skakała, to by nóżki nie złamała.
• Kiedy ma się taki duży samochód, to zabiera się wielu pasażerów.

C.

Bezokolicznika:

• Jeśli się przyjrzeć bliżej, wiosna już jest.

Na ogół formy trybu w obu zdaniach – podrzędnym i nadrzędnym – bywają ze sobą zgodne, ale nie jest to reguła obowiązującą:

• Jeślibyście chcieli, poszedłbym z wami.
• Jeślibyście chcieli, pójdę z wami.
• Jeśli chcecie, pójdę z wami.

W zdaniu nadrzędnym w stosunku do zdania warunkowego może występować tryb przypuszczający:

• Jeślibym popsuł, poprawiłbyś mnie.

Tryb oznajmujący:

• Jeślibym popsuł, poprawisz mnie.

Tryb rozkazujący:

• Jeślibym popsuł, popraw mnie.
• Pospieszcie się, jeśli mamy zdążyć na pociąg.