1. Mieszko I, chrzest Polski
Mieszko I (ur. 922 – zm. 992) – książę Polski z dynastii Piastów, oj-ciec Bolesława I Chrobrego.
Mieszko I to historyczny pierwszy władca Polan, uważany zara-zem za faktycznego twórcę państwowości polskiej.
Poprzez ślub w 965 roku z Dobrawą, księżniczką czeską i przyjęcie chrztu w 966 roku Mieszko włączył swoje państwo (kraj Polan) w za-chodni krąg kultury chrześcijańskiej.
W Poznaniu powstaje pierwsze biskupstwo, na czele którego sta-nął biskup Praski Jordan. W 968 roku Mieszko I funduje w Poznaniu pierwszą Katedrę. Kolejna Katedra zostaje wybudowana w Gnieźnie w latach 970-977.
Oprócz podbojów duże znaczenie dla przyszłości księstwa Polan miały także jego reformy wewnętrzne, mające na celu rozbudowę i usprawnienie państwa.
Zachowane źródła pozwalają twierdzić, że Mieszko I był spraw-nym politykiem, utalentowanym wodzem i władcą.
2. Święty Wojciech
ur. 956 – zm. 23 kwietnia 997
Św. Wojciech, biskup i męczennik, którego Kościół w Polsce uznaje za jednego ze swoich głównych patronów, pochodził z książęcego rodu czeskiego.
Jako biskup Pragi hojnie wspierał ubogich oraz budowę kościołów.
Był misjonarzem, jako apostoł pogan dotarł do wybrzeży Bałtyku, gdzie 23 kwietnia 997 roku poniósł śmierć męczeńską z rąk Prusów, w okolicy wsi Święty Gaj, niedaleko dzisiejszego Pasłęka.
Bolesław Chrobry wykupił od Prusów ciało świętego. Miał ponoć zapłacić za nie tyle złota, ile ważyło. Szczątki św. Wojciecha spoczęły w katedrze gnieźnieńskiej, która od tego momentu stała się miejscem szyb-ko rozprzestrzeniającego się na całą Europę kultu męczennika.
Jego śmierć wywarła wielkie wrażenie w zachodnim chrześcijań-stwie, dlatego już w 999 roku papież Sylwester II ogłosił Wojciecha świę-tym.
Przy jego grobie spotkali się w 1000 roku cesarz Otton III i książę Bolesław Chrobry, a wydarzenie to przeszło do historii jako Zjazd Gnieźnieński.
Tysiąc lat później Jan Paweł II, polski papież modlił się przy jego grobie w czasie wizyty do Polski.
3. Zjazd gnieźnieński
Zjazd gnieźnieński odbył się w marcu 1000 roku, z okazji piel-grzymki Cesarza Ottona III do grobu św. Wojciecha.
Cesarz Otton III chciał odwiedzić grobu świętego Wojciecha, który był przyjacielem Cesarza. Po odwiedzeniu grobu Cesarz spotkał się z Bolesławem Chrobrym w Gnieźnie. Głównym celem podróży Cesarza Ottona III była chęć odwiedzenia grobu świętego Wojciecha, który był przyjacielem Cesarza.
Później Cesarz spotkał się z Bolesławem Chrobrym w Gnieźnie. Na spotkaniu Otton III podzielił się z Bolesławem swoimi planami dotyczą-cymi odbudowy Cesarstwa Rzymskiego.
Bolesław widział w tym szansę na swoją koronację, dlatego pod-czas Zjazdu gnieźnieńskiego zabiegał o przyzwolenie na koronację i utworzenie Metropolii Gnieźnieńskiej, co też mu się udało.
Na zakończenie Zjazdu Gnieźnieńskiego, Cesarz Otton III wyraził poparcie dla koronacji Bolesława Chrobrego na króla, poprzez włożenie cesarskiego diademu na jego głowę oraz podarował kopię włóczni św. Maurycego. W zamian Bolesław Chrobry przekazał Cesarzowi część re-likwii świętego Wojciecha.
4. Bolesław Chrobry
(967-1025)
Władca z dynastii Piastów, pierwszy koronowany król Polski. Syn Mieszka I i Dobrawy. Jeden z najbardziej wojowniczych monarchów w dziejach kraju.
W 1000 roku zorganizował słynny zjazd gnieźnieński, podczas którego cesarz Otton III ogłosił utworzenie arcybiskupstwa i przyozdo-bił głowę Bolesława swoim imperatorskim diademem.
Koronował się na kilka tygodni przed śmiercią, wiosną 1025 roku. O jego dokonaniach rozpisywali się nie tylko polscy kronikarze, ale też zagraniczni.
Dla Galla Anonima był „wielkim” Bolesławem. Niemiecki dziejo-pisarz (biskup Merseburga Thietmar, czyt. Titmar) porównywał go tym-czasem do samego szatana ze względu na waleczność i odwagę.
Jego przydomek Chrobry znaczy mężny.
5. Insygnia królewskiePolskie insygnia koronacyjne, nazywane inaczej regalia królów polskich to oznaki władzy, godności i stanu królewskiego.
Używane były podczas ceremonii koronacyjnych, a należały do nich:
- Korona,
- Berło,
- Miecz.
Najpierw król otrzymywał z rąk arcybiskupa miecz – Szczerbiec, którym kreślił 3 razy znak krzyża. Miecz był symbolem panowania nad krajem.
Najważniejsza była jednak korona, którą polskim królom wkładał arcybiskup gnieźnieński i wszyscy uczestniczący biskupi. Następnie kró-la wprowadzano na tron, przy biciu dzwonów i wołano: „Niech żyje król”.
Otrzymywał też jabłko królewskie ze znakiem krzyża.
Ważnym obrzędem było namaszczenie władcy świętymi olejami, po koronacji król stawał się nietykalny, ale przyrzekał strzec powierzo-nej ziemi, ludzi, bronić wiary i Kościoła oraz rządzić sprawiedliwie.
6. Kazimierz I Odnowiciel
(1016-1058)
Kazimierz I Odnowiciel to polski książę z dynastii Piastów. Był synem króla Mieszka II i niemieckiej arystokratki Rychezy Lotaryńskiej.
Umiał pisać, ale nie wychowywano go na mnicha. Przejął władzę po śmierci ojca w 1034 roku, początkowo jednak decydującą rolę w pań-stwie odgrywała prawdopodobnie jego matka.
Wygnany na skutek zamieszek wśród poddanych około 1037 roku, przebywał jako więzień na Węgrzech, a po odzyskaniu wolności – w Niemczech, w majątkach swojej matki lub wuja, arcybiskupa kolońskie-go.
Do kraju powrócił prawdopodobnie w 1039 roku, odbijając jego zrujnowane terytorium z pomocą armii zapewnionej mu przez matkę Rychezę i niemieckich krewniaków.
Swoje panowanie poświęcił na trudną walkę o ponowne zjedno-czenie wyniszczonego kraju. To on, wobec zniszczenia Gniezna i Pozna-nia, przeniósł główną siedzibę książęcą do Krakowa.
7. Kroniki Galla Anonima, kronika polska Wincentego Kadłubka
Anonim Gall (przełom XI i XII wieku), autor najstarszej kroniki polskiej, nieznany z nazwiska i imienia. Nieznana jest również jego na-rodowość, choć prawdopodobnie przybył z Francji na dwór Bolesława III Krzywoustego.
Był zakonnikiem, pisał po łacinie, w pewnych częściach mową rymowa-ną), a jego kronika zawiera dzieje Polski do 1113 roku. Składa się z 3 ksiąg: dziejów dynastii Piastów do narodzin Bolesława Krzywoustego, księga II i III przedstawia czas rządów Krzywoustego.
Gall przedstawił króla Bolesława jako króla sprawiedliwego, miłosier-nego, pokornego, troszczącego się o poddanych, sławnego i będącego wzorem dla wszystkich pozostałych władców.
________________________________________________________________
Wincenty Kadłubek to pierwszy historyczny polski pisarz, (1150-1223) biskup krakowski, później mnich cysterski. Pochodził z Sando-mierszczyzny, kształcił się za granicą, był kapelanem i kancelistą na dworze Kazimierza Sprawiedliwego.
„Kronika Polski”, doprowadzona do 1203 roku, składa się z 4 ksiąg, oprócz wydarzeń historycznych Kadłubek opisał bajek i przypo-wieści o ludziach i zwierzętach, a także legendy, między innymi o Kra-kusie, Wandzie, Popielu i smoku wawelskim.
Pisał o patriotyzmie, czyli miłości do ojczyzny, w XV wieku „Kro-nika” służyła jako uniwersytecki podręcznik retoryki.
8. Testament Bolesława Krzywoustego
Bolesław Krzywousty, książę Polski, w 1137 roku sporządził te-stament, w którym opisał jak ma wyglądać Polska po jego śmierci.
Podzielił Polskę na dzielnice, przydzielając każdemu z czterech sy-nów wyznaczoną dzielnicą.
Chciał uchronić Polskę przed bratobójczymi walkami o władzę, a także zapewnić Polsce sprawną i silną władzę.
Najstarszy Władysławowi otrzymał Śląsk oraz dzielnicę senioralną obejmującą ziemię Krakowską, oraz Łęczycko-sieradzką, Bolesław otrzymał Mazowsze z Kujawami, Mieszko Wielkopolskę, a Henrykowi ziemię sandomierską.
Jednak statut Bolesława Krzywoustego i zasada senioratu zostały obalone zaledwie kilka lat po jego śmierci. W 1138 roku w Polsce rozpo-czął się okres rozbicia dzielnicowego, który trwał do 1320 roku.
9. Sprowadzenie Krzyżaków do Polaki, państwo krzyżackie
Zakon krzyżacki został sprowadzony do Polski przez księcia Kon-rada mazowieckiego do osiedlenia się i pomocy w walce z pogańskimi plemionami Prusów, które zagrażały północnemu Mazowszu.
W wyniku porozumienia z Konradem Mazowieckim, jeszcze przed przybyciem do Polski, Krzyżacy otrzymali od cesarza Fryderyka II przywilej, wystawiony w Rimini w 1226 roku, który gwarantował im status państwowy na podbitych terenach.
W 1228 roku Krzyżacy otrzymali w dzierżawę ziemię chełmińską. Zakon na podstawie sfałszowanego dokumentu Konrada, który nadawał im ziemię chełmińską w wieczyste posiadanie otrzymał w 1234 roku bul-lę papieża Grzegorza IX uznającą pełnię władzy Krzyżaków w tym rejo-nie.
Korzystając z poparcia cesarstwa, papiestwa i własnej siły militar-nej przystąpili do budowy państwa zakonnego. W Polsce nie dostrzeżono niebezpieczeństwa i chętnie udzielano im pomocy.
Krzyżacy przenieśli siedzibę Wielkiego Mistrza z Wenecji do Malborka i poczuli się panami na polskiej ziemi. Stali się dla Polaków prze-śladowcami, a nie dobrymi nosicielami wiary chrześcijańskiej
10. Historia godła i hymnu polskiego
Godłem Rzeczypospolitej Polski jest wizerunek orła białego ze zło-tą koroną na głowie zwróconej w prawo, z rozwiniętymi skrzydłami, z dziobem i szponami złotymi, umieszczony w czerwonym polu tarczy.
Istnieje również legenda, według której Lech, Czech i Rus, trzej bracia wyruszyli w podróż w poszukiwaniu dogodnego miejsca na zało-żenie nowej osady. Strudzeni drogą postanowili odpocząć, rozlokowali się pod potężnym dębem. Na nim gniazdo miała rodzina białych orłów, wystraszone ptaki wzbiły się w niebo. To właśnie widok lecącego orła na tle czerwieniejące się nieba miał zachwycić Lecha, który następnie posta-nowił w tym miejscu wybudować swoją osadę, nazwaną później Gnie-znem. Natomiast biały orzeł na czerwonym tle został godłem nowopow-stałego państwa – Polski.
Taka jest legenda o godle polskim, natomiast badaczom trudno ustalić kiedy konkretnie i na jakich terenach Polski zaczęto posługiwać się znakiem orła.
Widnieje on już na monetach i pieczęciach książąt piastowskich. Pierwsza postać orła, którą tam umieszczono była bez korony na głowie; korona pojawiła się dopiero na pieczęciach księcia wielkopolskiego Przemysława II w 1290 roku.
W 1295 roku biały orzeł w koronie stał się herbem Państwa Pol-skiego.
11. Władysław Łokietek
(1260 – 1333)
Władysław Łokietek zjednoczył polskie ziemie po rozbiciu dzielni-cowym, a w 1320 roku został koronowany.
Jako chłopiec pobierał nauki na dworze Bolesława Wstydliwego,
Najważniejszym dokonaniem Władysława Łokietka było zjednoczenie ziem polskich po rozbiciu dzielnicowym, które nastąpiło za sprawą wy-konania testamentu Bolesława Krzywoustego.
W 1320 roku został Władysław Łokietek został królem Polski, ziemi krakowskiej i sandomierskiej, łęczycko-sieradzkiej oraz Kujaw. Miał 6 dzieci, prowadził szereg walk dla umocnienia kraju, niestety nie wszystkie działania Władysława Łokietka przyniosły pozytywne efekty. Król wciągnął Polskę w konflikt z Krzyżakami, Czechami i Brandenbur-gami.
Przydomek Władysława Łokietka związany jest z niskim wzro-stem króla. Za swojej młodości Władysław nazywany był nawet karłem. Samo określenie „Łokietek” odnosi się do łokcia, ówczesnej jednostki miary wynoszącej około 57-59 cm.
Był najstarszym koronowanym królem w historii Polski – podczas uroczystości miał 59 lat.
12. Kazimierz III Wielki
(1310-1370)
Kazimierz III Wielki król Polski z dynastii Piastów, syn Władysła-wa Łokietka, w młodości ciężko chorował, dlatego nie miał szerokiego wykształcenia.
Po śmierci Władysława Łokietka w 1333 roku koronowany na no-wego polskiego króla. Uporządkował relacje z Czechami, roszczącymi sobie prawa do polskiego tronu oraz z Krzyżakami, z którymi jego ojciec prowadził długie i w większości kończone niepowodzeniem boje.
Uporządkował prawo, ufundował uniwersytet w Krakowie i prze-prowadził odnowę kraju, co potwierdza powiedzenie „zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną”.
Zmarł na skutek rany odniesionej na polowaniu.
13. Jadwiga, królowa Polski
(1374-1399)
Jadwiga Andegaweńska, polska monarchini z dynastii Andega-wenów, pierwsza w historii Polski kobieta koronowana nie na królową, lecz na króla, a było to 16 października 1384 roku. Niezwykle piękna i mądra.
W lutym 1386 roku poślubiła świeżo nawróconego litewskiego księcia Jagiełłę. Odgrywała stopniowo coraz znaczniejszą rolę w polity-ce, między innymi podejmując się negocjacji z wielkim mistrzem Zakonu Krzyżackiego.
Była opiekunką (mecenaską) nauki, wielką miłośniczką książek, kobietą niecodziennej pobożności, utrzymywała kontakty ze Stolicą Apostolską i walnie przyczyniła się do odtworzenia krakowskiego uni-wersytetu.
Zmarła 17 lipca 1399 roku – niespełna cztery tygodnie po porodzie i cztery dni po tym, jak zmarła jej jedyna córka, Elżbieta Bonifacja.
14. Unia polsko-litewska w Krewie
Unia w Krewie, nazywana też układem została podpisana 14 sierpnia 1385 roku przez wielkiego księcia litewskiego Władysława Ja-giełłę.
Podpisano ją, ponieważ:
- brak króla (mężczyzny na tronie) w Polsce,
- Polska i Litwa miały wspólnego wroga – Zakon Krzyżacki,
- chciano zwiększyć znaczenie polskiego Kościoła,
- chciano ożywić wymianę handlowa pomiędzy miastami,
- zrównać prawa szlacht polskiej i litewskiej (bojarów litewskich),
- uniezależnić się od Węgrów.
Dzięki unii zyskano:
- odsunięto groźbę ataku krzyżackiego,
- ochrzczono Litwę,
- Rzeczpospolita stała się pomostem pomiędzy Zachodem, a Wschodem,
- Rzeczpospolita stała się krajem o wielonarodowej strukturze społecznej,
- Rozszerzono granice Polski.
15. Bitwa pod Grunwaldem
Do bitwy doszło 15 lipca 1410. Krzyżacy zgromadzili około 15-20 tysięcy wojska, Jagiełło i Witold , książę litewski, dysponowali około 30 tysiącami rycerzy i wojowników.
Przewaga była po stronie polsko-litewskiej. Armia zakonna stała w upale na otwartym polu, co wykorzystał Jagiełło opóźniając starcie. Jego siły odpoczywały w lesie.
Wielki Mistrz wypowiedział oficjalnie wojnę Polsce, podarował Ja-gielle i Witoldowi dwa nagie miecze. Gest ten Polacy odebrali jako aro-gancki, nie znali bowiem tego rycerskiego zwyczaju, który był od dawna praktykowany na zachodzie.
Jagiełło nie wziął udziału w walce, kierował bitwą z niewielkiego wzgórza. Wojska polskie odniosły ogromne zwycięstwo, zdobyto wszystkie nieprzyjacielskie chorągwie, zginęła niemal cała elita Zakonu i około 8 tysięcy rycerzy i innych walczących po stronie przeciwnika.
Straty polskie były nieznaczne, jedynie oddziały litewskie ucierpia-ły znacznie. Przez cały następny dzień zbierano rannych i grzebano po-ległych. Ciało Wielkiego Mistrza odesłano do Malborka. W państwie krzyżackim zapanowała panika.
Teraz co roku odbywają się rekonstrukcje tej największej średnio-wiecznej bitwy.
16. Pierwsze obrady sejmu walnego
Sejm walny to inna nazwa parlamentów, to inaczej władze ustala-jące ustrój państwa praz prawa i obowiązki obywateli.
Sejm walny Królestwa Polskiego po raz pierwszy pojawił się w la-tach 1382–1386, gdy na ogólnopolskie zjazdy urzędnicze zaczęła przy-bywać szlachta i przedstawiciele miast.
2 lutego 1386 roku na jednym z pierwszych sejmów walnych w Lu-blinie Jagiełło został wybrany królem Polski.
Pierwszym sejmem walnym Królestwa Polskiego z udziałem po-słów wybranych na sejmikach ziemskich był sejm w Piotrkowie w 1468 roku.
Później sejm walny zwoływany był przez króla w razie potrzeby, najpierw było nabożeństwo, które miało pomóc posłom w myślenie o dobru Rzeczypospolitej. Ci, którzy była protestantami, zbierali się w zborach.
Potem sprawdzano ważność mandatów posłów i wybór marszałka sejmu., witano króla i słuchano jego przemówienie.
Przystępowano do obrad, oddzielnie posłowie i król z senatem, później spotykali się by wspólnie przedstawić swoje decyzje. Na koniec była msza pożegnalna.
17. Hołd pruski
Hołd Pruski to ważniejsze z wydarzeń w XVI wiecznej Europie, które miało wpływ na zamianę Zakonu Krzyżackiego w Prusy Książęce.
Przyczyną Hołdu Pruskiego była wojna polsko-krzyżacka z lat 1519-1521 – zakończona zawieszeniem broni. Przed wybuchem konfliktu Wielki Mistrz Krzyżacki Albrecht Hohenzollern wysunął ogromne żąda-nia względem Rzeczpospolitej.
Zażądał zwrotu Prus Królewskich oraz Warmii a także 30 tys. gul-denów za każdy rok, kiedy ziemie te należały do Rzeczpospolitej łącznie 1,5 mln guldenów.
Sejm zezwolił Zygmuntowi Staremu na prowadzenie wojny z Za-konem Krzyżackim. Cztery lata trwało zawieszenie broni,.
10 kwietnia 1525 roku książę pruski złożył na rynku w Krakowie hołd Królowi Rzeczpospolitej Polskiej Zygmuntowi Staremu.
Prusy stały się lennem Polski, miały obowiązek wspierać militarnie króla w czasie wojny, a każdy kolejny następca tronu zobowiązany jest do złożenia hołdu lennego (wartości majątkowej). Przez następny wiek (100 lat) Prusy nie były militarnym zagrożeniem dla Rzeczpospolitej.
18. Zygmunt Stary i królowa Bona
Zygmunt I Jagiellończyk, zwany Starym, od roku 1506 był wielkim księciem litewskim, a od 1507 roku król Polski. Był przedostatnim z dy-nastii Jagiellonów.
Na tronie polskim zasiadł po śmierci swego brata Aleksandra Ja-giellończyka. Dwukrotnie żonaty: z Barbarą Zápolyą (1512), a po jej śmierci z Boną z rodu Sforzów (1518).
To była kontrastowa para, Zygmunt Stary miał 51 lat, był konser-watystą, nie lubił zmian, lubił spokój i wygody. Z drugiej – Bona to 24-letnia kobieta żądna władzy, chcąca odnieść polityczny sukces w przy-branej ojczyźnie wbrew panującym przyzwyczajeniom.
Bona stanęła na ślubnym kobiercu i była koronowana 18 dni po przybyciu do Polski, w 1518 roku, była władczynią ambitną, aktywną i niezwykle gospodarną. Dzięki umiejętnemu zarządzaniu otrzymanymi od męża majątkami szybko dorobiła się olbrzymiej osobistej fortuny, tylko w Koronie nabywając ponad dwieście wsi i kilkanaście miast.
Wywierała też istotny wpływ na politykę kraju, w 1530 roku do-prowadziła do koronacji swojego jedynego syna, Zygmunta Augusta, jeszcze za życia ojca, na Litwie przeprowadziła szeroko zakrojoną re-formę gospodarczą, ale przeciwstawiła się jej szlachta. Po śmierci męża w 1548 roku i skłócona z synem wycofała się na Mazowsze, a w 1556 roku, wbrew Zygmuntowi Augustowi, wyjechała z Polski, wywożąc znaczną część swojego majątku. Umarła nieco ponad rok później, otruta przez habsburskiego agenta Jana Wawrzyńca Pappacodę.
19. Mikołaj Kopernik
(19 II 1473, Toruń – 24 V 1543, Frombork)
Polski astronom, matematyk, lekarz, prawnik i ekonomista, pre-kursor nowożytnej nauki, urodzony w Toruniu, studiował w Krakowie i na uniwersytetach włoskich (Bolonia, Padwa).
Uczestniczył w pracach nad reformą kalendarza juliańskiego, pra-cował jako sekretarz i medyk biskupa Watzenrodego, a także jako kano-nik (bez przyjęcia święceń kapłańskich) przy katedrze we Fromborku.
Sformułował teorię heliocentryczną, według której Słońce stanowi ośrodek układu planet, do którego należy Ziemia, stwierdził, że to Zie-mia krąży wokół Słońca.
Istnieje przysłowie:
„Wstrzymał Słońce, ruszył Ziemię, polskie go wydało plemię”
20. Mikołaj Rej i Jan Kochanowski
Mikołaj Rej (pseudonim – Ambroży Korczbok Rożek), szlachcic, żył w latach 1505 – 1569. To polski poeta i prozaik okresu renesansu, tłumacz, a także polityk i teolog ewangelicki, wójt i poseł na Sejm I Rzeczypospolitej.
Autor sławnego powiedzenia: “A niechaj narodowie wżdy postronni znają, iż Polacy nie gęsi, iż swój język mają”. Całym swym pisarstwem i działalnością pu-bliczną pozostał wierny temu powiedzeniu, choć w czasach “powszechnej uczono-ści” nie należał do elity intelektualnej.
Nie zdobył wykształcenie, bo po prostu nie chciało mu się uczyć, był szeroko oczytanym samoukiem, był działaczem reformacji. Najbardziej znany utwór to: “Krótka rozprawa miedzy trzema osobami, Panem, Wójtem a Plebanem”, oraz “Wi-zerunek własny żywota człowieka poczciwego”.
_____________________________________________________
Jan Kochanowski (1530-1584), polski najwybitniejszy poeta renesansu, wszechstronnie wykształcony humanista. Świetnie radził sobie z językiem ojczy-stym, nazwano go ojcem literatury polskiej.
Odbył szereg podróży, m. in. Do Włoch, Francji, Niemiec. Pisał też po łacinie, pracował na dworze królewskim, a Zygmunt August nadał mu tytuł sekretarza (1564).
Osiadł w Czarnolesie, w 1574 roku ożenił się z Dorotą Podlodowską i wiódł życie ziemianina. Pisał fraszki, pieśni, a nawet legendy.
Ogromną popularność zdobyły Treny (1580), napisane po śmierci có-rek (młodszej Urszulki 1578 lub 1579 oraz starszej Hanny, między 1580-1583). Cykl 19 utworów zawierał dramat osieroconego ojca.
Jan Kochanowski zmarł niespodziewanie, podczas pobytu w Lublinie, gdzie załatwiał sprawy rodzinne w trybunale i uczestniczył w obradach sejmu. Uroczy-stości pogrzebowe odbyły się w Lublinie, później ciało poety przewieziono i po-chowano w kościele w Zwoleniu.
21. Ostatni król z dynastii Jagiellonów
Zygmunt August – ostatni król z rodu Jagiellonów, w Polsce Ja-giellonowie rządzili cztery pokolenia.
Zygmunt August był władcą rozważnym i przewidującym, jego matką była Bona Sforza, młodsza od męża o trzydzieści lat księżniczka włoskiego rodu. Starannie wykształcona, dumna i uparta, odgrywała w Polsce bardzo wielką rolę przez cały czas młodości królewicza.
Koronowany na króla został jako dziecko, W 1543 roku wziął ślub z Elżbietą z rodu Habsburgów, wkrótce wyjechał na Litwę, gdzie poznał arystokratkę Barbarę Radziwiłłównę, z którą ożenił się po śmierci żony, co wywołało skandal i skłóciło go z matką.
Zygmunt August od 1548 roku sprawował władzę nad Polską i Li-twą, doprowadził do zawarcia w 1569 unii lubelskiej, utrwalającej związek między Koroną i Wielkim Księstwem Litewskim.
Mówiono o nim, że to król stroniący od wojen. Na tle innych władców tej epoki był człowiekiem względnie tolerancyjnym. Zmarł bezdzietnie w 1572 roku jako ostatni król z dynastii Jagiellonów.
22. Pierwszy król elekcyjny
Henryk Walezy to pierwszy król elekcyjny, koronacja Henryka Walezego i towarzyszący jej sejm koronacyjny odbyły się w 21 lutego 1574 roku w Krakowie. Był synem Henryka II, króla Francji.
Miał zaledwie 23 lata i nie znał ani polskiego języka, ani polskiego ustroju.
Podpisał w Paryżu artykuły henrykowskie, nazwano je tak od jego imienia (każdy król elekcyjny musiał te artykuły podpisać – były stałe i dotyczyły wyboru władcy).
Na posiedzeniach sejmu postrzegany był jako posąg, gdyż nie za-bierał nigdy głosu i nie interesował się sprawami państwa. Stąd też jego określenie: król malowany.
Poza tym społeczeństwo polskie miało mu za złe to, że na przy-kład używa pudru czy nosi kolczyki. Nie przestrzegał również panują-cych w Polsce zasad higieny.
W czerwcu 1574 r. uciekł do Francji, by objąć tron po bracie, a kró-le Polski był kilka miesięcy.
23. Anna Jagiellonka i Stefan Batory
Po ucieczce Henrego Walezego królem został książę Stefan Batory, który zgodził się poślubić starszą od siebie o ponad 10 lat dziwną kró-lewnę, Annę Jagiellonkę, ostatnią z rodu Jagiellonów, córkę Zygmunta Starego i siostrę Zygmunta Augusta. Miała wówczas 52 lata i wiele sta-ropanieńskich nawyków i przyzwyczajeń.
1 maja 1576 Batory poślubił królową na Wawelu, a dopiero potem – został koronowany na nowego suwerena.
Było to małżeństwo polityczne, a Batory okazał się utalentowanym strategiem. Niestety małżeństwo też było „dziwne”, król w zasadzie nie rozmawiał nawet ze swoją żoną, spędzał czas na wojnach z Moskwą.
Anna tymczasem przeniosła się z Krakowa do Warszawy. I pogo-dziła z myślą, że na dobrą sprawę została wdową jeszcze przed śmiercią męża.
24. Kolumna Zygmunta w Warszawie, Warszawa stolicą Polski
Kolumna Zygmunta wzniesiona została na Placu Zamkowym w Warszawie, w 1644 roku. Był to rodzaj hołdu dla króla Zygmunta III Wazy. Kolumna uznawana jest za najstarszy świecki pomnik w stolicy, a także pierwszą kolumnę osoby świeckiej postawioną w nowożytnej Eu-ropie. Autorem projektu był Augustyn Locci i Constantino Tencalli.
Całkowicie kolumna została zniszczona we wrześniu 1944 ro-ku, zachował się jednak, z niewielkimi uszkodzeniami posąg króla, dla-tego też wysiłkiem wszystkich Polaków pomnik zrekonstruowano w la-tach 1948–1949.
______________________________________________________
Zygmunt III Waza, wraz z dworem, przenieśli się z Krakowa do Warszawy 18 marca 1596 roku i nieformalnie przyjęło się mówić, że wła-śnie wtedy Warszawa została stolicą Polski.
Warszawa wówczas stała się jedynie miastem rezydencją Jego Kró-lewskiej Mości.
Naprawdę Warszawę ogłoszono stolicą Polski dopiero w 1918 ro-ku, natomiast formalny zapis o tym pojawił się dopiero w 1952 roku, w Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.
25. Jan III Sobieski i odsiecz wiedeńska
Jan III Sobieski (1629-1696) to elekcyjny król Polski. Doskonały żołnierz, marszałek wielki koronny, później – hetman polny koronny, od 1668 roku hetman wielki koronny.
W 1674 roku został polskim królem. W 1683 roku, na mocy zawar-tego traktatu sojuszniczego, wyruszył na odsiecz Wiednia (habsburskiej stolicy).
Bitwa pod Wiedniem – inaczej nazywana Odsieczą Wiedeńską lub rzadziej Wiktorią Wiedeńską stoczona została 12 września 1683 między wojskami polsko-cesarskimi pod dowództwem króla Jana III Sobieskie-go a armią Imperium Osmańskiego pod wodzą wezyra Kara Mustafy.
Bitwa była przełomowym wydarzeniem w wojnie – zakończyła się klęską Osmanów, którzy od tej pory przestali być zagrożeniem dla chrześcijańskiej części Europy.
26. Liberum veto
Liberum veto oznacza „nie pozwalam”. Po raz pierwszy wykrzyknął tak 9 marca 1652 roku Władysław Siciński – poseł z ziemi litewskiej.
Wtedy też po tym okrzyku sejm Rzeczpospolitej został zerwany przez pojedynczą osobę.
Po takim okrzyku trzeba było obrady sejmu zaczynać od nowa.
Liberum veto ostatecznie zniesione zostało przez Konstytucję 3 maja w 1791 roku.
27. Stanisław August Poniatowski, szkoła rycerska, order Virtuti Militari
Stanisław August Poniatowski panował w latach 17654-1795. Du-żo dobrego w czasach króla Stanisława Poniatowskiego dzieło się na po-lu kultury, sztuki, nauki, edukacji. Decyzją króla, zaraz po objęciu rzą-dów, stworzono Szkołę Rycerską, która kształciła kadrę oficerską, we-dług nowego programu.
W 1773 roku dokonano radykalnej reformy szkolnictwa, kiedy powołano Komisję Edukacji Narodowej, opracowano nowe podręczniki, stworzono nowoczesny program, zmiany dotyczyły wszystkich szczebli edukacji, także polskich uniwersytetów, w Krakowie oraz Wilnie.
Król opiekował się artystami i zapraszał do Polski wybitnych ma-larzy, rzeźbiarzy i architektów, pojawiły się nowe budowle. Niezwykłą inicjatywą były tzw. obiady czwartkowe, w których uczestniczyli wybit-ni artyści, literacki, prezentując swoje utwory literackie, dyskutując o nowinkach naukowych, filozoficznych, ale również i polityce.
Z inicjatywy króla założono w 1765 roku teatr, zwany narodowym.
Order Wojenny Virtuti Militari to najwyższe polskie odznaczenie wojskowe, nadawane za wybitne zasługi bojowe. Jest najstarszym orde-rem wojskowym na świecie, ustanowił go króla Stanisław August Ponia-towski 22 czerwca 1792. Dewiza orderu brzmi: Honor i Ojczyzna.
28. Rozbiory
W latach 1768-1772 szlachta wystąpiła przeciw królowi Stanisła-wowi Augustowi Poniatowskiemu, bunt rozpoczął się w miejscowości Bar, nazwano go konfederacją barską, która przerodziła się w wynisz-czającą kraj wojnę domową, trwającą cztery lata.
W 1772 roku Rosja, Prusy i Austria, na mocy wzajemnego poro-zumienia, zajęły olbrzymie obszary kraju, dokonując w ten sposób I roz-bioru Polski.
W 1792 roku szlachta niezadowolona z przemian, które wprowa-dzał Sejm Czteroletni zawiązała tzw. konfederację targowicką w 1792 roku, uzyskując wsparcie Rosjan. W 1793 roku dokonał się II rozbiór Polski, w którym uczestniczyły Rosja i Prusy.
Polacy chcieli odzyskać wolność, zorganizowano powstanie, na czele którego w 1794 roku stanął Tadeusz Kościuszko, ale zostało stłu-mione. Zaborcy – Rosja, Prusy i Austria – dokonali w 1795 roku III roz-bioru Polski, która na 123 lata zniknęła z mapy Europy, a oznaczało to koniec niepodległości Rzeczypospolitej.
29. Sejm Wielki, Konstytucja 3 maja
W Polsce było wielu światłych ludzi, którzy chcieli, by kraj stawał się nowoczesny i by wprowadzono wiele zmian. Reformy „naprawy państwa” zaczęto realizować w latach 1788-1792, kiedy to Sejm Cztero-letni, nazywany także Wielkim zapoczątkował przemiany ustrojowe.
Uchwalono w 1791 roku, drugą na świecie, a pierwszą w Europie Konstytucję 3 Maja. Było to ogromnie ważne wydarzenie, zniweczone przez niezadowoloną szlachtę.
Autorami Konstytucji 3 maja byli Król Stanisław August Ponia-towski, Ignacy Potocki i Hugo Kołłątaj.
30. Pierwsza wojna światowa
I wojna światowa była ogromnym kataklizmem, toczyła się w la-tach 1914-1918. Dała Polsce nadzieję na odzyskanie niepodległości, bo zaborcy walczyli przeciwko sobie.
Polacy wybrali 2 sposoby walki o wolność, Roman Dmowski prze-konywał rządy krajów europejskich, że Polska powinna być niepodle-głym państwem.
Drugim sposobem odzyskania niepodległości była walka zbrojna. Józef Piłsudski stworzył oddział nazwany Pierwszą Kampanią Kadrową i rozpoczął walkę.
Legioniści byli bardzo odważnymi żołnierzami, wojsko tworzyli także Polacy w Rosji i walczyli z bolszewikami na dalekiej północy. Pol-scy o swą niepodległość walczyli wszędzie i różnymi sposobami.
31. Odzyskanie niepodległości przez Polskę, ustalenie granic po pierwszej wojnie światowej
Gdy jesienią 1918 roku klęska państw zaborczych była pewna, Po-lacy zaczęli przejmować władzę od okupantów. Polska odzyskała nie-podległość , ale nie miała wyznaczonych granic. Musiała o nie walczyć przez następne lata.
Zwycięzcy ustalili, że granice państw zostaną ustalone na konfe-rencji pokojowej w Wersalu pod Paryżem.
Polskę reprezentowali Roman Dmowski i Ignacy Jan Paderewski, pianista, kompozytor, później premier naszego kraju.
O granicy polsko-niemieckiej miały zdecydować plebiscyty. Mieszkańcy Śląska, Mazur i Warmii głosowali, w jakim kraju chcą mieszkać. Ślązacy 3 razy stawali do9 powstania, by być Polakami i tak się stało.
Najcięższy bój toczono p granicę z Rosją Sowiecką, tam rządzili bolszewicy, czyli komuniści i zamierzali podbić Polskę, a nawet Europę, na co narody nie chciały pozwolić.
Polacy zatrzymali ich w słynnej bitwie pod Warszawą, nazwaną cudem nad Wisłą, 15 sierpnia 1920 roku, kiedy to armia pod wodzą Pił-sudskiego rozbiła Armię Czerwoną.
Polska odzyskała dostęp do Bałtyku, a generał Józef Haller doko-nał symbolicznych zaślubin z morzem, na plaży w Pucku, generał wje-chał na koniu do wody, a żołnierze zanurzyli w morzu sztandary.
32. Wybuch II wojny światowej, zbrodnie stalinowskie
O godzinie 4.45 rano 1 września 1939 roku nastąpił niemiecki atak na Westerplatte i rozpoczęła się II wojna światowa. Ta największa wojna światowa w historii trwała do 1945 roku.
We wrześniu 1939 roku Polacy stanęli w obronie ojczyzny, boha-tersko broniło się Westerplatte, Oksywie i Warszawa. Polska nigdy nie podpisała kapitulacji kraju, robiły to jedynie niektóre miasta lub pla-cówki, oddziały.
Na terenie Polski hitlerowcy założyli obozy śmierci, gdzie mordo-wali ludzi z całej Europy. Te obozy nazwano fabrykami śmierci. Naj-większy z nich był w Oświęcimiu i Brzezince.
17 września 1939 roku na Polskę uderzyła Armia Czerwona, a Pol-ska nie była w stanie bronić się na wszystkich frontach. Do niewoli so-wieckiej trafiło 22 tysiące obywateli polskich, oficerów Wojska Polskiego i policji, urzędników administracji państwowej oraz elita inteligencji pol-skiej, których osadzono w specjalnych obozach jenieckich w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie i innych miejscowościach, a później na roz-kaz Józefa Stalina bestialsko zamordowano.
Masowe groby tych oficerów odkryto w 1943 roku , ale władze ro-syjskie utrzymywały, że zbrodni dokonali Niemcy. Władze Polski Lu-dowej też przyjęły tę wersję, zatajały zbrodnię i starały się wymazać z pamięci Polaków te zbrodnie stalinowski.
33. Ruch oporu w okupowanej Polsce
Polacy nie pogodzili się z okupacją i podjęli walkę z hitlerowcami. Walczyli wszyscy, dzieci, np. harcerze i dorośli, niektórzy z bronią w ręku, inni nawet bez niej.
Zrywano niemieckie flagi, pisano antyhitlerowskie hasła na mu-rach, malowano kotwice Polski walczącej, wpuszczano gaz do lokali i sklepów dostępnych jedynie Niemcom.
Pomagano także dzieciom żydowskim, zabierano je z getta, by mogły przetrwać wojnę.
Były też oddziały, które wykonywały wyroki śmierci na okrutnych hitlerowcach, rozbrajano niemieckich żołnierzy, odbijano jeńców z trans-portów, wysadzano mosty, tory, transporty kolejowe ze sprzętem woj-skowym (bronią), likwidowano posterunki żandarmerii.
34. Powstanie warszawskie
Powstanie Warszawskie to największy sprzeciw w okupowanej przez Niemców Europie. Nierówna walka trwała 63 dni.
1 sierpnia 1944 roku, po latach nieludzkiej i zbrodniczej okupacji niemieckiej, która każdego dnia przynosiła nowe zbrodnie, warszawiacy chwycili za broń.
Bitwa o Warszawę przyniosła zagładę miasta, śmierć około 150 tys. osób i wypędzenie reszty mieszkańców stolicy.
Powstańcom brakowało broni, niektórzy na początku nie mieli jej wcale, nie otrzymali także pomocy, a mimo to walczyli ponad dwa mie-siące.
W Warszawie jest tysiące miejsc upamiętniających bohaterska wal-kę Polaków i miejsc, w których ginęli z rąk hitlerowców.
35. Zakończenie II wojny światowej
8 maja 1945 r. to moment zakończenia II wojny światowej. Tego dnia w 1945 roku, o godz. 15.00, ogłoszono koniec wojny. Dzień wcze-śniej, 7 maja Niemcy podpisały swoją kapitulację w Reims we Francji, w obecności przedstawicieli Wielkiej Brytanii, Francji i ZSRR.
II wojna światowa pochłonęła ponad 55 mln ofiar – poległych, za-mordowanych, zmarłych w wyniku działań wojennych. Całkowite straty w ludziach były ponad pięciokrotnie wyższe niż w I wojnie światowej.
Polska w czasie II wojny światowej straciła ponad 6 mln swych obywateli. Straty te (procentowo w stosunku do liczby ludności) były najwyższe na świecie. Około 80 proc. polskich ofiar wojny to ludność miejska – był to głównie wynik wymordowania żydowskich mieszkań-ców miast.
Polskie siły zbrojne uczestniczyły w większości kampanii wojen-nych i bitew II wojny światowej: w zachodniej i południowej Europie, w Afryce Północnej, a od końca 1943 roku również na froncie wschodnim. Tuż przed zakończeniem wojny, w maju 1945 roku Polskie Siły Zbrojne na zachodzie liczyły ok. 194,5 tys. żołnierzy, a armie wojska polskiego na wschodzie – ok. 400 tys. żołnierzy.
Po II wojnie światowej wyznaczono także nowe granice Polski, a nadzór nad krajem przejął Związek Radziecki, który miał w Polsce swoje oddziały i pilnował narzuconego porządku.
36. Powojenna polska (socrealizm, opozycja w Polsce, solidarność, stan wojenny, obrady okrągłego stołu)
Polska zmieniła się, komuniści robili wszystko, by zniszczyć historię, zmienili godło, chcieli zmienić też hymn, rozprawiali się z przeciwnikami. Polską rządziła Polska Zjednoczona Partia Robotnicza, wypełniająca rozkazy z Moskwy.
Socrealizm to kierunek w sztuce, czyli sposób budowania, malowania czy pisania książek w taki sposób jak nakazywano. Budowlą socrealistyczną jest Pa-łac Kultury i Nauki.
Polacy nie chcieli się pogodzić z taką sytuacją, dlatego tworzyli organizacje opozycyjne, na przykład Komitet Obrony Robotników, Ruch Obrony Praw czło-wieka i Obywatela, które pomagali tym, którzy trafiali do więzień za krytykowa-nie władzy. Organizowane sprzeciwy były ostro tłumione, władza wydała nawet rozkaz strzelania do ludzi.
Przełomowy w historii Polski był 1980 rok. Pracownicy różnych zakładów w całej Polsce zaczęli strajkować i stworzyli Niezależny Związek „Solidarność”, na jego czele stanął Lech Wałęsa, robotnik, elektryk ze stoczni w gdańsku, a Po-lacy zaczęli do niego masowo przyłączać się Polacy.
Władze komunistyczne zaniepokoiły się ruchem „Solidarność”, dlatego wprowadziły 13 grudnia 1981 roku stan wojenny i zaczęły aresztować działaczy opozycji. Zdelegalizowano tez Solidarność.
Sytuację zmieniły ponownie strajki, które wybuchły w latach 1987-1988. Zorganizowano wówczas tzw. obrady Okrągłego Stołu, które miały miejsce od 6 lutego do 5 kwietnia 1989 roku.
Władze zgodziły się na wiele zmian, pozwolono na powoływanie związ-ków zawodowych, zniesienie cenzury, wolne wybory, zrównanie własności pań-stwowej z prywatną. Podpisano tzw. porozumienie Okrągłego Stołu.
Rok 1989 roku uważany jest za początek III Rzeczpospolitej.
37. Pierwsze wolne wybory parlamentarne i prezydenckie
Pierwsze wolne wybory parlamentarne w Polsce odbyły się 27 października 1991 roku, kadencja trwała do 30 maja 1993 roku, a skrócił ją prezydent Lech Wałęsa.
Do sejmu trafiło wiele ugrupowań, które prezentowały różne po-glądy i nie potrafiły się dogadać.
_____________________________________________________________
Pierwsze wolne wybory prezydenckie w Polsce odbyły się 25 listo-pada oraz 9 grudnia 1990 roku, bo były dwie tury. Po raz pierwszy były to wybory powszechne, czyli cały naród wybierał prezydenta. Wygrał te wybory w II turze Lech Wałęsa, z nikomu wcześniej nieznanym Stani-sławem Tymińskim.
38. Uchwalenie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej to najważniejszy akt prawny, uchwalona została 2 kwietnia 1997 roku po wielu konsultacjach przez Zgromadzenie Narodowe, czyli Sejm i Senat.
Zatwierdzona została w ogólnonarodowym referendum 25 maja 1997 roku, zaczęła obowiązywać 17 października 1997 roku.
Złożona jest ze wstępu, nazywanego preambułą, 13 rozdziałów i 243 artykułów.
39. Polska członkiem NATO, przystąpienie do Unii Europejskiej
NATO to Organizacja Paktu Północnoatlantyckiego, najsilniejszy obecnie akt militarny, wojskowy. Polska podpisała najpierw 2 lutego 1994 roku dokument „Partnerstwo dla Pokoju” i dotyczył współpracy z NATO w zakresie planowania obronnego, wspólnych ćwiczeń i manew-rów oraz uczestnictwa w misjach pokojowych NATO.
Polska spełniła wszystkie wymogi, stawiane przez NATO, dlatego w lipcu 1997 roku została zaproszona do negocjacji na temat uzyskania członkostwa. Po ich zakończeniu umowa międzynarodowa o wstąpieniu Polski do NATO została ratyfikowana przez parlamenty 16 państw członkowskich, a następnie tę umowę ratyfikował Sejm polski.
W marcu 1999 w miejscowości Independence w USA ministrowie spraw zagranicznych Polski, Czech i Węgier przekazali na ręce Sekreta-rza Stanu USA dokumenty, na mocy których te państwa stały się człon-kami NATO. Zapewnia to Polsce wyjątkowe miejsce wśród państw świata a także poczucie bezpieczeństwa.
_________________________________________________
Polska stała się członkiem Unii Europejskiej od 1 maja 2004. Wiele lat wcześniej podpisała 16 kwietnia 2003 roku w Atenach Traktat akce-syjny, który stał się aktem przygotowującym Polskę do przystąpienia (akcesji) Polski do Unii Europejskiej.
Polska przez te lata musiała wypełnić wiele warunków, np. dosto-sować prawo w obszarze ludności, rolnictwa, środowiska i wielu innych dziedzin.
Dzięki temu możemy bez przeszkód podróżować po całej Europie, mieszkać w dowolnych krajach członkowskich i pozyskiwać fundusze na unowocześnienie kraju (drogi, modernizację miast, budowę obiektów sportowych, szkół).