„Na zdrowie” Jana Kochanowskiego

  • Utwór jest fraszką, lapidarną, wierszowaną.
  • Fraszka refleksyjna, liryka zwrotu do adresata.
  • Stanowi wyraz kunsztu artystycznego poety.
  • Liczy 24 wersy, pisane ciągle, po 5 sylab w wersie.
  • Tematem jest zdrowie jako wartość najwyższa, pochwała zdrowia.
  • Poeta zastosował personifikację  (do zdrowia).
  • Docenia się go dopiero wówczas, gdy się go traci.
  • Wyraża humanistyczne przekonanie, że wartości duchowe mają większe znaczenie niż dobra materialne.
  • Istotny jest więc szacunek dla zdrowia.
  • Podmiot liryczny ujawnia się w samej końcówce utworu (3 wers od końca” Mój dom ubogi „).
  • Poeta zastosował środki artystyczne, między innymi apostrofy, czyli bezpośrednie zwroty do kogoś, czegoś (np. „Szlachetne zdrowie, nikt się nie dowie, jako smakujesz…”, „Klejnocie drogi, mój dom ubogi, oddany tobie, ulubuj sobie!),  epitety (np. „wiek młody”, „władze szerokie”), archaizmy (np. „w cale” [w całości], ulubuj sobie [upodobaj]).

Szlachetne zdrowie,
Nikt się nie dowie,
Jako smakujesz,
Aż się zepsujesz.
Tam człowiek prawie
Widzi na jawie
I sam to powie,
Że nic nad zdrowie
Ani lepszego,
Ani droższego;
Bo dobre mienie,
Perły, kamienie,
Także wiek młody
I dar urody,
Miejsca wysokie,
Władze szerokie
Dobre są, ale –
Gdy zdrowie w cale.
Gdzie nie masz siły,
I świat niemiły.
Klejnocie drogi,
Mój dom ubogi
Oddany tobie
Ulubuj sobie!