Osobliwości – nieregularna odmiana wybranych czasowników i rzeczowników

Czasowniki mleć, pleć w czasie teraźniejszym i przeszłym

Liczba pojedyncza Liczba mnoga
(ja) mełłem, mełłam

(ty) mełłeś, mełłaś

(on, ona, ono) mełł, mełła, mełło

(my) mełliśmy, mełłyśmy

(wy) mełliście, mełłyście

(oni, one) mełli, mełły

Według tego  wzoru należy odmieniać wyraz pleć.

W czasie teraźniejszym odmieniamy te czasowniki w następujący sposób:

Liczba pojedyncza Liczba mnoga
(ja) mielę, pielę

(ty) mielesz, pielesz

(on, ona, ono) miele, piele

(my) mielemy, pielemy

(wy) mielecie, pielecie

(oni, one) mielą, pielę

Odmiana czasowników ssać, orać też nie należy do najprostszych:

Liczba pojedyncza Liczba mnoga
(ja) ssę, orzę

(ty) ssiesz, orzesz

(on, ona, ono) ssie, orze

(my) ssiemy, orzemy

(wy) ssiecie, orzecie

(oni, one) ssą, orzą

Skomplikowaną odmianę ma także rzeczownik statua:

Liczba pojedyncza Liczba mnoga
M. statua
D. statui, statuy
C. statui
B. statuę
N. statuą
Mc. statui
W. statuo!
M. statuy
D. statui
C. statuom
B. statuy
N. statuami
Mc. statuach
W. statuy!

Dopełniacz liczby mnogiej rzeczowników rodzaju męskiego nieraz nastręcza trudności, warto pamiętać, że wyrazy zakończone na spółgłoskę twardą przybierają końcówkę -ów, np. panów, stołów, ptaków.

Natomiast rzeczowniki zakończone na spółgłoskę miękką mają końcówkę -i, np. gości, koni, dni.

Wyjątek stanowią nazwy osobowe, w których pojawia się -ów, np. chłopców, więźniów, uczniów.

W wyrazach zakończonych na -j dopuszcza się czasem obie końcówki, no.

  • pokoi-pokojów,
  • tramwai – tramwajów.

O doborze końcówki decyduje często znaczenie wyrazów:

  • balów (tańców, zabawy),
  • bali (kłód drzewa).

Rzeczowniki dom i syn przybierają w miejscowniku końcówkę -u, np. o domu, o synu. Taką sama formę przybiera wyraz pan, np. o panu.

Bardzo rozpowszechniona w języku codziennym jest forma na dworzu, powinno zaś być na dworze, np. Dzieci bawią się na dworze.

Nadal w języku utrzymują się archaiczne formy w odmianie niektórych rzeczowników nieosobowych.

Regularną końcówką mianownika liczby mnogiej wyrazów o tematach miękkich jest -e.

Rzeczowniki dzień, rupieć, śmieć przybierają obok końcówki -e, również końcówkę -i, np.

  • śmiecie – śmieci,
  • rupiecie – rupieci,
  • dnie -dni.

Jeżeli rzeczownik dzień jest łączony z liczebnikami, przybiera wówczas wyłącznie końcówkę -i, np. dwa, trzy, pięć dni, a nie dnie.

Wyraz rzeczpospolita stanowi tłumaczenie łacińskiego „res publica”, jego odmiana wygląda następująco:

M. rzeczpospolita
D. rzeczypospolitej, rzeczpospolitej
C. rzeczypospolitej, rzeczpospolitej
B. rzeczpospolitą
N. rzecząpospolitą, rzeczpospolitą
Mc. rzeczypospolitej, rzeczpospolitej
W. rzeczypospolita! rzeczpospolita!

Wyraz ten piszemy wielką literą, jeśli występuje jako nazwa Polski.