Klasycyzm stanisławowski (1765-1787) – czas rządów Stanisława Augusta Poniatowskiego.
Klasycyzm stanisławowski dzieli się na okresy:
- 1765-1773 (konfederacja barska, I rozbiór Polski): w publicystyce, literaturze i teatrze daje się zauważyć wzrost optymizmu oraz nadziei na uzdrowienie państwa; ukazują się “Zabawy Przyjemne i Pożyteczne”, nieoficjalny organ prasowy “obiadów czwartkowych”. Redaktorem był A. Naruszewicz, który wraz ze swymi współpracownikami starał się sformułować model oświeceniowej literatury polskiej.
- 1774-1787: okres naznaczony poczuciem rosnącego zagrożenia całkowitej utraty niepodległości; kontynuowane są jednak niektóre reformy, między innymi szkolnictwa. W 1773 roku z inicjatywy króla zostaje utworzona Komisja Edukacji Narodowej, rodzaj ministerstwa oświaty. Powstanie tej instytucji było możliwe dzięki likwidacji zakonu jezuickiego. Komisja podjęła trud kształcenia kadry nauczycielskiej, unowocześniania programów nauczania i wydawania podręczników (powstało Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych). Do szkół parafialnych, wydziałowych oraz uniwersytetów (Akademia Krakowska i Wileńska) wprowadzono język polski, zreformowano nauczanie retoryki i poetyki. W 1779 roku przeniesiono teatr polski do budynku przy pl. Krasińskiego i tam, w Teatrze Narodowym, swoje sztuki wystawiali między innymi A. Czartoryski i Franciszek Zabłocki (“Fircyk w zalotach”).
- 1787-1795 jest to przede wszystkim okres obrad Sejmu Czteroletniego, insurekcji kościuszkowskiej oraz trzeci rozbiór Polski oznaczający upadek Rzeczypospolitej szlacheckiej; szczególnie intensywnie rozwija się teatr, którego najwybitniejszym twórcą był wówczas Wojciech Bogusławski, od 1790 roku dyrektor Teatru Narodowego. Wówczas miały miejsce premiery takich sztuk jak “Powrót posła” J. U. Niemcewicza i Bogusławskiego “Cud mniemany czyli Krakowiacy i Górale”. F formułuje się w pismach politycznych nowy model państwa szlachecko-mieszczańskiego, rozwijają się ruchy republikańskie i jakobińskie, a poziom życia literackiego wyznacza działalność Kuźnicy Kołłątajowskiej.