Ballada, w której czas nie jest określony, a miejscem akcji są brzegi jeziora, gdzie co noc pojawia się para młodych ludzi.
POSTACI
- Świtezianka to nimfa wodna, mieszkanka jeziora Świteź, główna bohaterka, w części ballady pojawia się jako dziewczyna, ukochana strzelca (postać fantastyczna), jako dziewczyna piękna, dobra, zakochana , ale jednocześnie nieufna, żąda przysięgi miłości, nie wierzy ukochanemu, jest podejrzliwa, z góry zakłada możliwość zdrady. Jako nimfa jest przewrotna, wyrachowana, wie, że młodzieniec jej się nie oprze, używa nadludzkiej mocy, nadużywa zaufania chłopaka, postępuje nieuczciwie.
- Strzelec, główny bohater, zakochany w dziewczynie, składający przysięgę wierności, niestety nie dotrzymał jej, nie miał siły oprzeć się pokusom i poniósł karę Wobec dziewczyny jest szczery, czuły, kochający, składa przysięgę, wierząc, że jej dotrzyma, nie spodziewa się, że ukochana jest nimfą, obiecuje dostatek i bezpieczeństwo. Wobec Świtezianki traci kontrolę nad sobą, ulega urokowi nimfy, zachowuje się jak podczas hipnozy, wkracza na środek jeziora do najgłębszego miejsca. Mimo wszystko można go częściowo usprawiedliwić, poddany został bowiem czarom i nie umiał się nim przeciwstawić, ponieważ człowiek nie zawsze potrafi oprzeć się mocom nadnaturalnym.
- Narrator, mieszkaniec okolic jeziora Świteź, nie jest wszechwiedzący („kim jest dziewczyna, ja nie wiem”).
PRZEBIEG WYDARZEŃ
- Nocne spotkania kochanków.
- Prośby i pytania strzelca.
- Tajemnicze zachowania ukochanej.
- Żądanie przysięgi wierności przez dziewczynę.
- Przestroga ukochanej.
- Rozstanie zakochanych i przygoda strzelca:
- powrót o domu brzegiem jeziora,
- ukazanie się młodzieńcowi pięknej Świtezianki,
- kuszenie strzelca,
- zapomnienie młodzieńca o złożonej przysiędze,
- kara za zdradę.
MOTYW LUDOWY, WINY I KARY
Poeta wykorzystał ludowe powiedzenie, że za przewinienia, człowiek zawsze ponosi karę, w przypadku Strzelca jest to śmierć w głębinach. Młodych można też spotkać jako duchy pojawiające się nocną porą nad jeziorem.
KOMPOZYCJA
- 38 strof po 4 wersy,
- wersy liczą 8 lub 9 sylab,
- rymy krzyżowe, żeńskie,
- onomatopeje (wyrazy dźwiękonaśladowcze: szelest, szum, cicho),
- epitety (gęsty, dziki, srebrny, srebrzystym wodny),
- pytania retoryczne, wykrzyknienia, metafory,
- groza i tajemniczość.