„Zdążyć przed panem Bogiem” Hanny Krall

Hanna Krall jako dziennikarka i reporterka współpracowała z “Życiem Warszawy” i “Polityką”, jednak największą sławę przyniosła jej opublikowana w 1977 roku powieść: “Zdążyć przed Panem Bogiem”.

“Zdążyć przed Panem Bogiem” to utwór niejednorodny formalnie, łączący w sobie reportaż, wywiad i zbeletryzowany dokument. Akcję utworu tworzą epizody o chaotycznym i fragmentarycznym układzie, są bowiem zapisem trwających prawie trzy miesiące rozmów z doktorem Markiem Edelmanem, jedynym, który ocalał przywódcą powstania warszawskiego w getcie.

W utworze można wyodrębnić dwa plany przestrzenne i czasowe:

  • okres wybuchu, przebiegu i stłumienia postania,
  • lata powojenne, kiedy Edelman pracował jako asystent Profesora, kardiochirurg.

Tytuł określa funkcję jaką Edelman przypisuje zawodowi lekarza. Powojenna praca bohatera jest przedłużeniem tej, którą wykonywał w getcie.

Całość składa się z 15 fragmentów, które różnią się między sobą budową:

  • fragment 1, 7, 13, 14, 15 – to wywiady, autorka pomija zadawane pytania, a odnotowuje jedynie odpowiedzi rozmówcy. Relacja Edelmana dotycząca likwidacji getta jest bardzo zwięzła, do legendy heroizującej walkę bojowników żydowskich podchodzi z rezerwą i pewnym krytycyzmem,  wyrazistość wypowiedzi bohatera uzyskała Krallowa poprzez przedstawienie jego monologów, skąpe posługiwanie się dialogiem i niemal całkowitą rezygnacje z komentarzy,
  • fragment 4, 8, 9 to relacje odautorskie, których reporterka posługuje się mową pozornie zależną, są to sprawozdania ze spotkań z bohaterami opowieści Edelmana,
  • fragment 11 jest relacją z planu niezrealizowanego filmu Andrzeja Wajdy, autorka przytacza fragmenty scenariusza, film nie powstał, ponieważ Edelman odmówił uczestnictwa w ekranizacji własnych losów.