„Pan tu nie stał” Stanisława Barańczaka

  • Wiersz z gatunku liryki filozoficzno-refleksyjnej.
  • Tematem są Gladys polityczne w Polsc3e lat 70. i 80.
  • Utwór ciągły, bez podziału na strofy.
  • Nie ma rymów.
  • Ilustruje rzeczywistość totalitarnego państwa.
  • Jest niejako aluzja polityczna minionych lat.
  • Nawiązuje do lat 80. ubiegłego stulecia, pustych sklepów, towarów na kartki i kilometrowych kolejek sklepowych.
  • Podmiot liryczny (ja liryczne) wypowiada się w imieniu zbiorowości, nadawca to jeden z kolejkowiczów.
  • Odbiorcą jest tytułowy pan, który nie stal w kolejce.
  • Kolejka staje się symbolem wyznawców ideologii partyjne4j, a bohater liryczny nie zgadza się z nią.
  • Utwór zawiera wątki biograficzne.
  • Ze względu na innowacyjne operowanie frazeologizmami utwór zaliczany jest do poezji lingwistycznej.
  • Poeta posługuje się jęzsykiem potocznym, kolokwialnym.
  •  Wiersz nie zawiera środków artystycznych, jest w nim natomiast wiele frazeologizmów, które mają nowe, przenośne znaczenie:

Stać murem

Poprzeć kogoś, zdecydowanie opowiedzieć się w jakiejś sprawie

Stać na czele

Dowodzić, przejąć stery

Stać obiema nogami na ziemi

Być realistą

Stać w miejscu

Nie robić postępów
Stać otworem

Nie mieć tajemnic

Stać na uboczu

Nie angażować się

Stawać w pąsach

Czerwienić się wstydzić

Pan tu nie stał, zwracam panu uwagę,
że nigdy nie stał pan za nami
murem, na stanowisku naszym też
pan nie stał, już nie mówiąc, że na naszym czele
nie stał pan nigdy, pan tu nie stał, panie,
nas na to nie stać, żeby pan tu stał
obiema nogami na naszej ziemi, ona stoi
przed panem otworem, a pan co,
stoi pan sobie na uboczu
wspólnego grobu, panie tam jest koniec,
nie stój pan w miejscu, nie stawiaj się pan, stawaj
pan w pąsach na szarym końcu, w końcu
znajdzie się jakieś miejsce i dla pana