- Powieść B. Prusa powstała w 1885 roku i przedstawia dziej chłopskiego gospodarstwa, które potrafiło oprzeć się niemieckiej kolonizacji.
- Prosty chłop, dzięki przywiązaniu do rodzinnej ziemi i swemu uporowi nie sprzedał „ziem ojców” obcym zaborcom.
- Tak naprawdę zagroda Ślimaka niczym szczególnym się nie wyróżnia.
- Usytuowana jest nad rzeką Białką w środku pól dziedzica, prawdopodobnie na Lubelszczyźnie.
- Przeżywa swe wzloty i upadki, a jej mieszkańcy dźwigają swój trudny los.
- Niedaleko wioski planowana jest przyszła linia kolejowa, która na pewno ożywi gospodarczo ten region.
- Zmiany przyciągają kolonistów niemieckich.
- Zmienia się również sytuacja rodziny Ślimaków, dostarczają pracownikom kolei masło, mleko, kry, a dzięki pieniądzom powiększają inwentarz i pną się w górę w hierarchii wiejskiej.
- Mają szacunek, sami siebie postrzegają znacznie lepiej, a przykładem tego może być zajmowane miejsce w kościele.
- Niestety rodzinę dotykają także nieszczęścia (np. utrata dzierżawionej łąki, konieczność sprzedania krów, odprawienie służącej Magdy, śmierć przez utopienie syna Staśka, dostanie się do więzienia starszego syna Jędrka, kradzież koni i wypędzenie ii śmierć parobka – Maćka Owczarza, choroba żony, pożar chałupy, zemsta głupiej Zośki).
- Pomimo tak wielu nieszczęść powieść kończy się optymistycznie.
- Prosty chłop ślimak urasta do rangi symbolu „placówki polskości” i jej obrony.
- Staje się przez swój upór i wierność danej żonie obietnicy zwycięzcą w tej walce.
- Nawet nie zdając sobie sprawy ze swego patriotyzmu staje się prawdziwym Polakiem i obrońcą :ziemi przodków”.
- Ślimakowi uda się pokonać trudności.
- Pomogą mu w tym sąsiedzi (m.in. Jojna Nietoperz, ksiądz Grzyb i Grochowski).
- Ślimak odbuduje zagrodę, pogodzi się z mieszkańcami wsi i będzie czekał na powrót syna Jędrka.
- Prus oskarżył szlachtę ziemiańska o brak patriotyzmu, poczucia obywatelskiego obowiązku, lekkomyślność i hulaszczy tryb życia, który prowadzi do bankructwa i przejmowania ziemi przez obcych kolonistów.
- Na zasadzie kontrastu pisarz sportretował dwie kobiety, żonę dziedzica, kapryśną szlachciankę, dla której mąż sprzedaje dwór obcym, w przerwie między jednym tańcem a drugim, bez żadnego zastanowienia, drugą jest żona ślimaka, która przed śmiercią wymusza przysięgę, że mąż nie sprzeda „ojcowizny” obcym.