- Fragment pochodzi z epopei „Pan Tadeusz’.
- Stanowi rodzaj przemówienia, którego tematem jest dobre wychowanie.
- Swą budową przypomina rozprawkę, gdzie tezą jest stwierdzenie „Grzeczność nie jest nauką łatwą ani małą”
- Argumenty to: grzeczność to nie tylko znajomość gestów cz powierzchowne okazywanie uprzejmości, grzeczności kultura należna jest wszystkim, szanując innych jesteśmy też szanowani.
- Zasady grzeczności obowiązujące podczas biesiad to:
- dopasowanie stylu rozmowy do osoby, z którą się rozmawia,
- usadzanie gości według ich pozycji społecznej, a także z uwzględnieniem płci (kobieta – mężczyzna na przemian),
- okazywanie grzeczności wszystkim, ale każdemu inną,
- szanując innych, sami zasługujemy na szacunek dla samego siebie,
- konieczność obsługiwania pań przez mężczyzn,
- magnaci mają prawo w rozmowie poruszać ważne sprawy kraju, szlachta powinna zająć się sprawami lokalnymi.
- Fragment liczy 41 wersów, każdy z nich ma 12 sylab.
- Występują rymy dokładne, w układzie parzystym (aabb).
- Występują wypowiedzi osób uczestniczących w posiłku, zaznaczone cudzysłowem.
Sędzia, z boku rzuciwszy wzrok na Tadeusza
I poprawiwszy nieco wylotów kontusza ,
Nalał węgrzyna i rzekł : ,Dziś , nowym zwyczajem , My na naukę młodzież do stolicy dajem ,
I nie przeczym , że nasi synowie i wnuki
Mają od starych więcej książkowej nauki;
Ale na co dzień postrzegam , jak młódź cierpi na tem ,
że nie ma szkół uczących żyć z ludźmi i światem.
[…]
Przynajmniej tom skorzystał , że mi w moim domu
Nikt nigdy nie zarzuci , bym uchybił komu
W uczciwości , w grzeczności; A ja powiem śmiało ,
Grzeczność nie jest nauką łatwą ani małą.
Niełatwą , bo nie na tym kończy się , jak nogą
zręcznie wierzgnąć z uśmiechem witać lada kogo ;
Bo taka grzeczność modna zda mi się kupiecka,
Ale nie staropolska ani też szlachecka.
Grzeczność wszystkim należy , lecz każdemu inna;
Bo nie jest bez grzeczności i miłość dziecinna
I wzgląd męża dla żony przy ludziach , i pana
Dla sług swoich , a w każdej jest pewna odmiana
Trzeba się długo uczyć , ażeby nie zbłądzić
I każdemu powinną uczciwość wyrządzić.
[…]
I dalej mówił: Grzeczność nie jest rzeczą małą:
Kiedy się człowiek uczy ważyć , jak przystało,
Drugich wiek , urodzenie , cnoty , obyczaje
Wtenczas i swoją ważność zarazem poznaje…